Τετάρτη 23 Μαρτίου 2011

Τραγούδια του Ζαγορίου

Όλο σχεδόν του σώμα του ζαγορίσιου ρεπερτορίου απαρτίζουν μερακλίδικα και περίτεχνα κεντήματα τραγούδια και οργανικοί σκοποί. Πολλά είναι φερμένα από τις πόλεις της Ηπείρου (Γιάννενα, Πρέβεζα, Άρτα), από όμορες περιοχές (Πωγώνι, Μέτσοβο) ή πιο απομακρυσμένες (κυρίως Ξηρόμερο), καθώς και από ξένους τόπους και μεγάλα αστικά κέντρα (Σμύρνη, Πόλη, Ρουμανία, Αθήνα κ.α.). Στην νέα τους πατρίδα ξαναγεννιούνται αναδημιουργημένα και προσαρμοσμένα στο ντόπιο μουσικό συντακτικό από τους ευρηματικούς ντόπιους μουσικούς. Είναι κυρίως όμως ο κοσμογυρισμένος Ζαγορίσιος αυτός ο οποίος τα εισάγει από τους τόπους επαγγελματικής του δραστηριοποίησης, στα απομακρυσμένα, μεγάλα και ανθηρά οικονομικά κέντρα του 19ου αι., είτε ως τραγουδήματα, είτε αργότερα ως ηχογραφήσεις γραμμοφώνου. Και είναι ο ίδιος που, απαιτητικός μελομανής, επιδοκιμάζει μέσα απ’ τις παραγγελιές του τόσο τις φερμένες όσο και τις ντόπιες λαϊκές δημιουργίες, συμμετέχοντας έτσι στην εξέλιξη και στην καθιέρωση ενός μουσικού υλικού που στον διαρκή μετασχηματισμό του καθρεπτίζει με τον καλύτερο τρόπο την ζαγορίσια αισθητική.

Το βασικό στοιχείο της αισθητικής αυτής είναι ένας (αναπάντεχος στην βουνίσια ύπαιθρο με το μεγάλο υψόμετρο) αστικός χαρακτήρας, σημάδι μιας ανθηρής κοινωνίας που έφτασε στα τέλη του 19ου αι. στο ζενίθ της οικονομικής, πνευματικής και πολιτισμικής εν γένει ανάπτυξής της. ...
... Τα δίστιχα στιχοπλάκια ερωτικού κυρίως περιεχομένου, ενίοτε δε και περιπαικτικού χαρακτήρα, αποτελούν τη βάση των τραγουδιών. Μάλιστα οι στιχουργικοί αγώνες των Γιαννιωτών του 19ου αι. θα επιβιώσουν στα ζαγορίσια χαβάδια, που λέγονταν (και λέγονται ακόμα καμιά φορά) κατά το χάραμα της τελευταίας μέρας των πανηγυριών ή στη δύση των γλεντιών. Από τα Γιάννενα πάλι θα εισαχθούν και θα ριζώσουν μετά την απελευθέρωση της περιοχής το 1912-13, πολλά τραγούδια και οργανικοί σκοποί αστικού ύφους, που η πρωτεύουσα της Ηπείρου θα αποποιηθεί στην προσπάθειά της να «αποτουρκοποιηθεί» υιοθετώντας νεωτεριστικούς τύπους δυτικής προέλευσης, όπως η καντάδα και τα κιθαριστικά  τρίο. Η ανατολική ταυτότητα της περιοχής θα επιζήσει τότε στο κοσμοπολίτικο Ζαγόρι. Η Μπαζαρκάνα και το Αρχοντόπουλο είναι τέτοια δημιουργήματα της γιαννιώτικης παράδοσης, τα οποία αποτελούν πλέον αναπόσπαστο κομμάτι του ζαγορίσιου ρεπερτορίου και κάτι περισσότερο: αντιπροσωπεύουν την πιο αμιγή ζαγορίσια παράδοση. Ανάλογη είναι η προέλευση και η θέση τραγουδιών όπως τα γνωστότατα Φεγγαροπρόσωπη, Δόντια πυκνά κ.α.

Την εντόπια καταγωγή μαρτυρά σε πολλά ζαγορίσια τραγούδια η ονομαστική αναφορά σε χωριά της περιοχής, Πάπιγκο, Καπέσοβο, Βίτσα, Τσεπέλοβο, Σκαμνέλι, ή σε συγκεκριμένα πρόσωπα του τόπου, την λοιδωρούσα την ξενητιά Αλεξάνδρα, την όμορφη Όλγα, την αρχόντισσα Μπολονάσαινα που απήχθη από τους (πολυάριθμους στα γύρω του Ζαγορίου ορεινά) κλέφτες.

Το ύφος της μουσικής εκτέλεσης τόσο σε τραγούδια τα οποία δημιουργήθηκαν στο Ζαγόρι, όσο και σε εισαγόμενα, αλλά και στους οργανικούς σκοπούς αναγνωρίζεται πρωτίστως στις φράσεις του κλαρίνου, το οποίο πρωτοστατεί! Χρησιμοποιείται κυρίως η μεσαία και η ψηλή περιοχή του οργάνου, όπου φράσεις σβέλτες και πληθωρικές σε φθογγικό υλικό περιβάλλουν κομψά γλιστρήματα, τα οποία ορίζουν τους κυρίους πόλους της μελωδίας.

 (Απόσπασμα από την μουσικολογική ανάλυση του Γιώργου Κοκκώνη που περιέχεται στο δίσκο ακτίνας του Πολιτιστικού Συνδέσμου Ζαγορισιών «Ζαγορίσιο Ζιαφέτι».)




1 Responses to “Τραγούδια του Ζαγορίου”

Ανώνυμος είπε...
Σάββατο, Απριλίου 09, 2011 12:48:00 π.μ.

Eksairetiko :)


Δημοσίευση σχολίου